conduct disorder - davranım bozukluğu
başkalarının haklarını, toplumsal normları veya kuralları ihlal eden ve ısrarla tekrarlanan davranış örüntüsü. Davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ve bulgular arasında a. insan ve hayvanlara karşı saldırganlık: Tehdit etme, zorbalık veya göz korkutma, fiziksel olarak kavga başlatma, ağır yaralanmaya neden olabilecek araç (örn., sopa, kırık cam, bıçak, silah) kullanma, insanlara ve hayvanlara karşı acımasızca davranma, zor kullanarak hırsızlık yapma (örn., kapkaççılık, yankesicilik, silahla soygun) veya başkasını cinsel ilişkiye zorlama; b. eşyalara zarar verme: Ciddi hasara neden olacak şekilde kasıtlı yangın çıkarma, başkasının eşyasına kasıtlı olarak zarar verme; c. dolandırıcılık ya da hırsızlık: Başkasının evine ve/veya aracına zorla girme, bir kazanç elde etmek veya çıkar sağlamak için sık sık yalan söyleme (dolandırma) veya maddi değeri olan eşyaları, sahibiyle karşı karşıya gelmeksizin alma (aşırma, çalma, sahtecilik); d. ciddi kural ihlali: Ebeveyn yasağına rağmen, 13 yaştan önce başlayarak sık sık geceleri dışarıda geçirme, evden kaçma ve/veya okuldan kaçma vardır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te genel nüfus için yıllık PREVALENS %2-10 (ortanca %4) olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Gen-çevre etkileşimi ağırlıktadır. Risk faktörleri arasında ailede psikiyatrik bozukluklar (örn., birinci derece akrabalarda DAVRANIM BOZUKLUĞU, ALKOL KULLANIM BOZUKLUĞU, DUYGUDURUM bozuklukları, ŞİZOFRENİ, ebeveynlerin çocukluk döneminde DİKKAT EKSİKLİĞİ/HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU); biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., düşük kalp atım hızı, deri iletkenliği ve bazal kortizol reaktivitesi; beyin yapı ve işleyişinde farklılıklar: örn., frontotemporal-limbik bağlantılar, prefrontal korteks ve amigdala); psikososyal özellikler (örn., ebeveynin vakayı reddetmesi, İHMAL etmesi, destek ve denetiminde yetersizlik, katı ve/veya tutarsız ebeveynlik, ebeveynin suç geçmişi; erken dönemde kurum bakımı öyküsü; bakım verenin sık sık değişmesi; fiziksel ve/veya cinsel İSTİSMAR; kalabalık aile nüfusu; sosyal dışlanma, akran reddi, sapkın akran gruplarına dahil olma; suç ve şiddet oranı yüksek bölgede yaşama) vardır. Bir diğer risk faktörü ortalamanın altında zeka, özellikle düşük sözel zekadır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenlik Döneminde Tanısı Konan Bozukluklar/Dikkat Eksikliği ve Yıkıcı Davranış Bozuklukları’nda Davranım Bozukluğu olarak yer alır. DSM-5’te, Yıkıcı Bozukluklar, Dürtü Denetimi ve Davranım Bozuklukları ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu bildirilmemektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türleri: a. çocuklukta başlayan (ICD-10-CM kodu: F91.1), b. ergenlikte başlayan (ICD-10-CM kodu: F91.2), c. başlangıcı belirlenmemiş (ICD-10-CM kodu: F91.9). DSM-5’teki Tedavi: 1. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada bilişsel-davranışçı terapiler, problem çözme ve iletişim becerisi eğitimi, öfke yönetimi, aile terapisi, akran grubu terapisi gibi destekleyici teknikler uygulanır. 2. farmakoterapi: Bozukluğa özgü bir ilaç yoktur. Eşhastalanım veya ek belirtiler varsa, bunlarla ilgili ilaç kullanılır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: karşıt olma, karşı gelme bozukluğu, aralıklı patlayıcı bozukluk, piromani, kleptomani, tanımlanmış diğer bir yıkıcı bozukluk, dürtü denetimi ve davranım bozukluğu, tanımlanmamış yıkıcı bozukluk, dürtü denetimi ve davranım bozukluğu
