alcohol use disorder - alkol kullanım bozukluğu

alkolün fiziksel ve/veya psikolojik etkilerine karşı yoğun duyarlık (SENSİTİVİTY) gelişmesi, maddeyi elde etmeye ve kullanmaya yönelik yoğun arzu ve gereksinim duyulması; maddeye kompulsif bir şekilde erişmeye çalışma ve onu kullanma; maddenin kullanımını sınırlandıramama, maddeye erişim engellendiğinde olumsuz duygular sergileme; maddeye bağlı davranışsal/mental ve bedensel sıkıntılar yaşama, işlevsellik alanlarında (örn., sosyal, mesleki, medeni, okul) sorunlarla karşılaşma. Maddenin uzun süre ve/veya alışılmışın dışında kullanılması durumunda bazı sonuçlar söz konusu olur: a. maddeye farmakolojik anlamda DUYARLILAŞMA oluşabilir (artan etkililik; daha önce etkili olmayan miktar etkili hale gelir, başlangıçtakinden daha güçlü tepkiler ortaya çıkar), b. maddeye TOLERANS gelişebilir (azalan etkililik; daha önceki miktarla elde edilen etki belirgin şekilde azalır, aynı etkiyi elde etmek için miktarın artırılması gerekir), c. madde bırakıldığında YOKSUNLUK SENDROMU oluşur. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 12 aylık PREVALENS, 12-17 yaş grubu için %4.6, 18 yaş üstündekiler için %8.5 olarak verilmektedir. Yetişkin erkekler ve kadınlardaki oranlar, sırasıyla %12.4 ve %4.9’dur. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Genetik, biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Tek yumurta ikizlerinin ikisinde birlikte görülme oranı %50’dir. Alkol bağımlılarının çocuklarında da bağımlılık oluşma oranı genel nüfustakinin dört katıdır. Risk faktörleri arasında demografik özellikler (örn., erkek olma, 15-22 yaş aralığında olma, düşük okul başarısı, okulu terk etmiş olma, bekar olma); psikososyal özellikler (örn., alkole erişim ve onu elde etme kolaylığı, alkol ve/veya madde kullanan akran grubu içinde olma, parçalanmış aile yapısı, ebeveynlerden birinin ölümü, ebeveyn destek ve denetiminde yetersizlik, anne ve baba tarafından uygulanan disiplinde tutarsızlık, işsizlik); psikiyatrik bozukluklar (örn., kaygı, depresyon, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Madde Kullanımı ile İlişkili Bozukluklar/Alkolle ilişkili Bozukluklar/Alkol Kullanım Bozuklukları’nda Alkol Bağımlılığı ve Alkol Kötüye Kullanımı olarak yer alır. DSM-5’te, Maddeyle İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları ana tanı kategorisi, Maddeyle İlişkili Bozukluklar/Alkolle İlişkili Bozukluklar türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: şiddeti açısından a. hafif (ICD-10-CM kodu: F10.10), b. orta derecede (ICD-10-CM kodu: F10.20), c. ağır (ICD-10-CM kodu: F10.20). Tedavi: 1. farmakoterapi: Akut dönemde, alkol kesilmesine bağlı olarak ortaya çıkan belirtiler için sedatif, hipnotik ya da anksiyolitik grubundan benzodiazepinler (örn., alprazolam, chlordiazepoxide, clonazepam, diazepam, triazolam) ve alkol aşermesi için ilaçlar (örn., disulfiram, acamprosate, buprenorfin, naloxone, naltrexone) kullanılır. Ayrıca antidepresanlar grubundan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs; örn., citalopram, fluoxetine, paroxetinen, sertraline, fluvoxamine), serotonin ve noradrenalin gerialım inhibitörleri (SNRIs; örn., venlafaxine) ve atipik antipsikotikler (örn., quetiapine, risperidone) kullanılır. 2. psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapiler, psikodrama, grup terapileri ve etkileşim grupları gibi destekleyici teknikler uygulanır. 3. çevresel düzenlemeler: Arkadaş ortamını değiştirme, alkol/madde kullanılan ortamlardan uzak durma, sağlıklı beslenme, düzenli spor yapma, uyku düzeni oluşturma, düzenli sağlık kontrolü yaptırma, uğraşı ve hobi edinme); destek gruplarına katılma (örn., adsız alkolikler toplantılarına katılma) önerilir. [Tanımlayan/açıklayan: Kronik alkolizm olarak İsveçli tıp doktoru Magnus Huss (1849; 1807-1890), alkol bağımlılığı sendromu olarak İngiliz psikiyatr Griffith Edwards (1976; 1928-2012)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: alkol intoksikasyonu, alkol yoksunluğu, tanımlanmamış alkolle ilişkili bozukluk

Abbreviation/Symbol: AUD
Kısaltma/Sembol: AKB
Alan Adı:
  • Bozukluk ve Hastalıklar: Nöropsikiyatrik, Klinik Psikolojik
  • Bozukluk ve Hastalıklar: Tedavi

paylaşım

atıf için

Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü:
Bilgisayar Programı ve Veritabanı - www.psikolojisozlugu.com (sürüm: 5.2.0/2022)

3835