specific phobia - özgül fobi
belirli bir nesne ya da durumun yol açtığı büyük korku veya kaygıyı içerir. Vaka söz konusu nesne ya da durumdan kaçınır ya da yoğun bir stres altında buna dayanmaya çalışır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te yaklaşık PREVALENS’ler çocukta %5, ergende %16, yetişkinde %3-5 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Psikolojik, genetik ve biyolojik faktörler etkilidir. Birinci derece akrabalarda hayvan fobisi olması, vakada hayvan fobisi olma olasılığını artırır. Riskler arasında psikolojik özellikler (mizaç özellikleri: örn., davranışsal ketlenme, nörotisizm; bilişsel yanlılıklar: örn., kontrol algısı; öğrenme geçmişi); psikososyal özellikler (örn., ebeveynlik tarzı: örn., aşırı korumacı, aşırı kontrolcü, müdahaleci) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Anksiyete Bozuklukları’nda Özgül Fobi olarak yer alır. DSM-5’te, Kaygı Bozuklukları ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: a. hayvan (örn., örümcek, kedi, köpek, güvercin) korkusu (ICD-10-CM kodu: F40.218), b. doğal çevreye (örn., yükseklik, fırtına, su) ilişkin korku (ICD-10-CM kodu: F40.228), c. kan-enjeksiyon-yaralanmaya ilişkin korku (örn., kan görme, iğne olma, kan verme, sağlıkla ilgili bir işlem, yaralanma) (ICD-10-CM kodu: F40.230- F40.233), d. durumsal (örn., uçak, asansör) korku (ICD-10-CM kodu: F40.248), e. diğer (örn., boğulmaya neden olabilecek durumlar, yüksek ses, palyaço) korkular (ICD-10-CM kodu: F40.298). Tedavi: 1. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada bilişsel-davranışçı terapiler ve maruz bırakma terapileri gibi destekleyici teknikler uygulanır. 2. farmakoterapi: Antihipertansifler (örn., clonidine), kısa süreli olmak üzere sedatif, hipnotik ya da anksiyolitikler (benzodiazepinler: örn., diazepam, alprazolam, clonazepam lorazepam) kullanılır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: ayrılık kaygısı bozukluğu, selektif mutizm, sosyal kaygı bozukluğu, panik bozukluğu, agorafobi, yaygın kaygı bozukluğu, tanımlanmış diğer bir kaygı bozukluğu, tanımlanmamış kaygı bozukluğu