other hallucinogen use disorder - başka bir halüsinojen kullanım bozukluğu / başka bir varsandıran kullanım bozukluğu

fensiklidin dışındaki halüsinojenlere (örn., liserjik asit dietilamid: LSD, liserjik asit amin: LSA, psilobin, dimetiltriptamin, meskalin, metilendioksiamfetamin: MDA, metilendioksimetamfetamin: MDMA) bağlı bozukluk. Söz konusu halüsinojenin fiziksel ve/veya psikolojik etkilerine karşı yoğun duyarlık (SENSİTİVİTY) gelişmesi, maddeyi elde etmeye ve onu kullanmaya yönelik yoğun arzu ve gereksinim duyulması; maddeye kompulsif bir şekilde erişmeye çalışma ve onu kullanma; maddenin kullanımını sınırlandıramama, maddeye erişim engellendiğinde olumsuz duygular sergileme; maddeye bağlı davranışsal/ruhsal ve bedensel sıkıntılar yaşama, işlevsellik alanlarında (örn., sosyal, mesleki, medeni, okul) sorunlarla karşılaşma. Maddenin uzun süre ve/veya alışılmışın dışında kullanılması durumunda bazı sonuçlar söz konusu olur: a. maddeye farmakolojik anlamda DUYARLILAŞMA oluşabilir (artan etkililik; daha önce etkili olmayan miktar etkili hale gelir, başlangıçtakinden daha güçlü tepkiler ortaya çıkar), b. maddeye TOLERANS gelişebilir (azalan etkililik; daha önceki miktarla elde edilen etki belirgin şekilde azalır, aynı etkiyi elde etmek için miktarın artırılması gerekir), c. madde bırakıldığında YOKSUNLUK SENDROMU oluşur. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 12 aylık PREVALENS 12.0-17.0 yaş grubu için yaklaşık %0.5, 18 yaş ve üstü için %0.1 olarak verilmektedir. Yetişkin erkek ve kadınlarda oranlar, sırasıyla %0.2 ve %0.1’dir. Yaş arttıkça 12 ay için prevalens giderek azalır. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Risk faktörleri arasında demografik özellikler (örn., 12-17 yaş aralığında olma, düşük okul başarısı, okulu terk etmiş olma, bekar olma); psikososyal özellikler (örn., maddeye erişim ve onu elde etme kolaylığı, madde kullanan akran grubu içinde olma, parçalanmış aile, ebeveynlerden birinin ölümü, ebeveyn destek ve denetiminde yetersizlik, anne ve baba tarafından uygulanan disiplinde tutarsızlık, işsizlik); psikiyatrik bozukluklar (örn., kaygı, depresyon, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de bu adla geçmemekte olup Eksen I’in altındaki Madde Kullanımı ile İlişkili Bozukluklar/ Halüsinojenin Yol Açtığı Bozukluklar’da Başka Türlü Adlandırılamayan (BTA) Halüsinojenle İlişkili Bozukluk olarak yer alır. DSM-5’te, Maddeyle İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları ana tanı kategorisi, Maddeyle İlişkili Bozukluklar/Halüsinojenle İlişkili Bozukluklar türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: şiddeti açısından a. hafif (ICD-10-CM kodu: F16.10), b. orta derecede (ICD-10-CM kodu: F16.20), c. ağır (ICD-10-CM kodu: F16.20). Tedavi: 1. farmakoterapi: Tipik antipsikotikler (örn., haloperidol, chlorpromazine, droperidol), sedatif, hipnotik ya da anksiyolitik (barbiturates: örn., phenobarbital) kullanılır. 2. psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapiler; vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada motivasyon artırma terapisi, koşullar uygun olduğunda, istendik davranışların pekiştirilmesini içeren bağıllık yönetimi (contingency management) gibi destekleyici teknikler uygulanır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: fensiklidin kullanım bozukluğu, fensiklidin intoksikasyonu, başka halüsinojen intoksikasyonu, halüsinojene bağlı kalıcı algı bozukluğu, tanımlanmamış fensiklidinle ilişkili bozukluk, tanımlanmamış halüsinojenle ilişkili bozukluk

Alan Adı:
  • Bozukluk ve Hastalıklar: Nöropsikiyatrik, Klinik Psikolojik
  • Bozukluk ve Hastalıklar: Tedavi

paylaşım

atıf için

Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü:
Bilgisayar Programı ve Veritabanı - www.psikolojisozlugu.com (sürüm: 5.2.0/2022)

3835