central sleep apnea - merkezi uyku apnesi

solunum kaslarına giden santral nöral uyarımın, uyku sırasında yinelemeli olarak az 10 saniye boyunca tamamen veya kısmen kesilmesi, üst solunum yolundaki hava akımının kesilmesi ve solunum çabasının kısıtlanması ya da tamamen durmasını içerir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te, genel nüfus için PREVALENS konusunda bilgi olmadığı belirtilmektedir. Vaka sayısının OSAHS’a göre daha düşük olduğu tahmin edilmekte, vakaların büyük çoğunluğunun erkek ve 60 yaş üstünde olduğu belirtilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Genetik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Risk faktörleri arasında demografik özellikler (örn., erkek olma, 65 yaş ve üzerinde olma); biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., obezite; atriyel fibrilasyon, kalp yetmezliği, pulmoner vasküler tıkanıklık, dolaşım bozuklukları gibi kalp damar rahatsızlıkları; PARALİZİ, beyin tümörü, beyin sapına özgü yapısal bozukluklar gibi nörolojik bozukluklar; uzun süreli opiyat kullanımı) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Uyku Bozuklukları/Primer Uyku Bozuklukları/Dissomnialar‘da Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları olarak yer alır. DSM-5’te, de Uyku-Uyanıklık Bozuklukları ana tanı kategorisi, Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: a. idiyopatik merkezi uyku apnesi (ICD-10-CM kodu: G47.31): Solunum yolu tıkanmaksızın, solunum çabasında değişkenlik olması sonucu yinelenen APNE ve HİPOPNE dönemlerini içerir. b. Cheyne-Stokes solunumu (ICD-10-CM kodu: R06.3): Soluk hacminde her biri en az 10 dakika süren en az üç kreşendo-dekreşendo dönemini ve saatte en az beş merkezi apne ve hipopne yanında sık uyanmayı içerir. c. opiyat kullanımı ile eşzamanlı merkezi uyku apnesi (ICD-10-CM kodu: G47.37): Opioid ya da solunumu baskılayan bir başka madde kullanmaya başladıktan sonra ortaya çıkar. Tedavi: 1. sürekli pozitif hava yolu basıncı uygulaması (continuous posistive airway pressure: CPAP): Üst solunum yolunun kollabe olmasını (sönme, çökme) engeller. Böylece solunum çabası azalır, apne ortadan kalkar, oksijen satürasyonu ve kardiovasküler sorunlar azalır. Uyku yapısındaki düzelmelere bağlı olarak gün içi sıkıntılar ortadan kalkar. 2. cerrahi yöntemler: Nazal, retropalatal ve retrolingual bölgeyi açmaya yöneliktir. Örnekler: Üst hava yolu by-pass işlemi (trakeotomi), nazal işlemler (örn., septoplasti, fonksiyonel rinoplasti, nazal polipektomi), oral, orofaringeal ve nazofaringeal işlemler (örn., uvulopalatofaringoplasti, faringoplasti, tonsillektomi), hipofaringeal işlemler (örn., dil küçültme, dil ilerletme/stabilizasyon), laringeal işlemler (örn., epiglottoplasti, hiyoid askısı), geniş bir hava yolu sağlamaya yönelik işlemler (örn., maksillomandibuler ilerletme, bariatrik cerrahi). 3. oral aparatlar: Hava yolunu mandibula veya dili öne çekerek ya da yumuşak damağı stabilize ederek genişletmede kullanılır. 4. uyku hijyenine yönelik uygulamalar (örn., düzenli egzersiz yapma; sigara ve/veya alkol kullanmayı bırakma, gündüz uyumama; kilo verme; yatmadan önce sedatif ya da hipnotik ilaç almama) önerilir. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: obstrüktif uyku apne hipopnesi, uyku ile ilişkili hipoventilasyon, sirkadiyen ritimle ilgili uyku-uyanıklık bozuklukları