opioid intoxication - opiyat intoksikasyonu / opiyat esrikliği
opiyatın aşırı miktarlar ve/veya uzun süreler kullanımı sırasında ya da kullanımdan kısa süre sonra ortaya çıkan davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ya da bulguları içerir. Bunlar otonom sinir sistemi bozuklukları (örn., gözbebeklerinde daralma ya da aşırı dozdan kaynaklanan genişleme, geveleyerek konuşma, dikkat ya da bellek bozukluğu, uyuşukluk, koma) ve psikiyatrik bozukluklar (örn., başlangıçta öfori, ardından apati, disfori, psikomotor ajitasyon ya da yavaşlama, yargılama bozukluğu) ile ilgilidir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 12 ay için PREVALENS % 0.65 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Risk faktörleri arasında demografik özellikler (erkek olma); psikososyal özellikler (örn., düşük sosyoekonomik düzey, maddeye erişim ve onu elde etme kolaylığı); biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., sigara ve/veya alkol kullanma, reçete edilen opioid ilaçların yüksek dozda kullanılması ve/veya diğer sedatif, hipnotik ya da anksiyolitikle birlikte kullanılması; HIV, akciğer hastalıkları, kronik renal yetmezlik); psikiyatrik bozukluklar (depresyon, intihar girişimi, antisosyal tutum ve davranışlar) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Madde Kullanımı ile İlişkili Bozukluklar/Opiyatla İlişkili Bozukluklar/Opiyatın Yol Açtığı Bozukluklar’da Opiyat Entoksikasyonu olarak yer alır. DSM-5’te, Maddeyle İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları ana tanı kategorisi, Maddeyle İlişkili Bozukluklar/Opiyatla İlişkili Bozukluklar türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’ e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: Algı bozuklukları olmayan, şiddet açısından a. hafif opiyat kullanım bozukluğu eştanısı (ICD-10-CM kodu: F11.129), b. orta derecede ya da ağır opiyat kullanım bozukluğu eştanısı (ICD-10-CM kodu: F11.229), c. opiyat kullanım bozukluğu eştanısı bulunmamakta (ICD-10-CM kodu: F11.929). Algı bozuklukları olan, şiddeti açısından a. hafif opiyat kullanım bozukluğu eştanısı (ICD-10-CM kodu: F11.122), b. orta derecede ya da ağır opiyat kullanım bozukluğu eştanısı (ICD-10-CM kodu: F11.222), c. opiyat kullanım bozukluğu eştanısı bulunmamakta (ICD-10-CM kodu: F11.922). Tedavi: 1. tıbbi önlem ve müdahaleler: İntoksikasyon durumundaki vaka uyanıksa, koruyucu ve destekleyici yaklaşımlar uygulanır. Ağır intoksikasyon durumunda, solunumun baskılanması sonucu ölümü engellemeye yönelik tıbbi müdahalelerde bulunulur (örn., ventilasyon, aspirasyon, sıvı-elektrolit dengesinin düzenlenmesi). 2. farmakoterapi: Opioid agonistleri (örn., methadone, buprenorfin) ya da antagonistleri (örn., naloxone, naltrexone ) kullanılır. 3. psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapiler; vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada motivasyon artırma terapisi, koşullar uygun olduğunda, istendik davranışların pekiştirilmesini içeren bağıllık yönetimi (contingency management) gibi destekleyici teknikler uygulanır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: opiyat kullanım bozukluğu, opiyat yoksunluğu, tanımlanmamış opiyatla ilişkili bozukluk
