depersonalization/derealization disorder - depersonalizasyon/derealizasyon bozukluğu / kendine yabancılaşma/gerçekdışılık bozukluğu

kendine yabancılaşma (depersonalizasyon) bozukluğu; gerçeği değerlendirme yetisi bozulmaksızın, vakanın sürekli ya da tekrarlayıcı şekilde kendisine ve/veya çevresine yabancılık hissetmesini içerir. Vaka kendi duyum, düşünce, duygu, beden veya hareketlerini gerçek değilmiş gibi veya bunları dışarıdan gözlüyormuş gibi algılar. Gerçekdışılık (derealizasyon) bozukluğu; diğer insanları ve/veya nesneleri gerçekdışı, rüyadaymış gibi, cansız, puslu ya da görsel olarak çarpık biçimde algılamayı içerir. Vaka kendini çevreden ya da gerçeklikten kopmuş gibi hisseder. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te dünya için yaşam boyu PREVALENS %2.0 (%0.8-2.8) olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Öncelikli risk faktörleri çocukluk döneminde ağır ihmal, cinsel ve/veya fiziksel İSTİSMAR gibi ilişkisel travmalardır. Diğer risk faktörleri arasında mizaç özellikleri (örn., zarardan kaçınma); psikolojik özellikler (immatür savunma biçimleri: örn., hayal kurma, yansıtma, pasif saldırganlık, eyleme dökme; uyumsuz şemalar: örn., kopukluk, iç içe geçme) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Dissosiyatif Bozukluklar’da Depersonalizasyon Bozukluğu ve Başka Türlü Adlandırılamayan (BTA) Dissosiyatif Bozukluk (derealizasyon için) olarak yer alır. DSM-5’te, Dissosiyasyatif Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu: F48.1). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada da bilinçten uzaklaştırılmış travmatik anıların işlenmesi veya bütünleştirilmesine çalışılır. Bunun için bilişsel-davranışçı terapiler, diyalektik davranışçı terapiler, göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işlemleme (eye movement desensitization and reprocessing: EMDR), hipnotik yeniden işlemleme, gibi destekleyici teknikler uygulanır. Ayrıca, stresle başa çıkma becerilerinin güçlendirilmesi amacıyla sanat terapileri, gevşeme teknikleri ve aile terapilerinden de yararlanılır. 2. farmakoterapi: Bozukluğa özgü bir ilaç yoktur. Eşhastalanım veya ek belirtiler varsa, bunlarla ilgili ilaç kullanılır. [Terimi teknik anlamda ilk kullanan: Fransız filozof Ludovic Dugas (1898; 1857-1942)].   bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: dissosiyatif kimlik bozukluğu, dissosiyatif amnezi, tanımlanmış diğer bir dissosiyatif bozukluk, tanımlanmamış dissosiyatif bozukluk