antisocial personality disorder - antisosyal kişilik bozukluğu / toplumdışı kişilik bozukluğu
on sekiz yaş sonrasında ortaya çıkar. Başkalarının haklarını hiçbir şekilde umursamama ve sürekli olarak ihlal etmeyi içerir. (18 yaş öncesinde, benzeri bozukluklar kümesi DAVRANIM BOZUKLUĞU olarak adlandırılır.) Davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ve bulgular arasında a. tekrarlı olarak tutuklanmaya neden olacak şekilde yasa dışı davranışlarda bulunma, toplumsal normlara uymama; b. takma adlar ve yalanlarla başkalarını aldatma, kişisel çıkar ya da zevk için onları dolandırma; c. dürtüsellik, planlı hareket edememe; d. tekrarlı olarak fiziksel kavgalara ve çatışmalara karışma; sinirli ve saldırgan olma; e. kendisinin veya başkasının güvenliğini umursamama; f. sürekli iş değiştirme, finansal yükümlülükleri yerine getirmeme, bu gibi konularda sorumsuz davranma; g. çalma, yaralama ve kötü davranışları için haklı gerekçeler sunma ve vicdansızlık vardır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 12 ay için PREVALENS %0.2-3.3 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Gen-çevre etkileşimi ağırlıktadır. Gerek biyolojik ebeveynler ve gerekse evlat edinen ebeveynlerdeki ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU ve DAVRANIM BOZUKLUĞU risk faktörüdür. Diğer risk faktörleri arasında nöropsikolojik özellikler (örn., koşullu korku tepkisinin gelişmesi, dürtüsellik ve EŞDUYUŞ’la ilişkili olan amigdala, frontal ve prefrontal korteksin yapı ve işleyişinde farklılıklar); psikososyal özellikler (işlevsel olmayan aile yapısı: örn., ebeveyn çatışması, aile içi şiddet, ihmal, ebeveynlerde madde kullanımı, tutarsız ve ihmalkar ebeveynlik tarzı, yoksulluk, şiddete maruz kalma, suç oranı yüksek bölgede büyüme) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen II’nin altındaki Kişilik Bozuklukları’nda Antisosyal Kişilik Bozukluğu olarak yer alır. DSM-5’te, Kişilik Bozuklukları ana tanı kategorisi, B Kümesi Kişilik Bozuklukları türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu: F60.2). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. psikoterapi. Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada; öfke yönetimi ve alkol ve/veya madde kullanım bozukluğuna odaklanan konuşma terapileri uygulanır. 2. farmakoterapi. Bozukluğa özgü bir ilaç yoktur. Eşhastalanım veya ek belirtiler varsa, bunlarla ilgili ilaç kullanılır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu, sınırda kişilik bozukluğu, histriyonik kişilik bozukluğu, narsisistik kişilik bozukluğu, kaçıngan kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu, obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, tanımlanmış diğer bir kişilik bozukluğu, tanımlanmamış kişilik bozukluğu
