stereotypic movement disorder - stereotipik hareket bozukluğu / basmakalıp devinim bozukluğu

erken gelişim evresinde başlayan, amaçlı gibi görünen, ancak anlamsız olan; yaşam etkinlikleri üstünde olumsuz etki yapan; ısrarlı bir şekilde tekrarlanan stereotipik motor davranışları (örn., elini sıkma ya da sallama, el ve parmaklarla oynama, elinde bir şeyleri kıvırma, döndürme, bedenini sallama, başını vurma, kendini ısırma, kendine vurma) içerir. Söz konusu davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ya da bulgular kendini yaralamayı (ya da gerekli önlemler alınmamış olsaydı kendini yaralamayı) içerebilir. Belirtiler hafif olabilir, duyusal bir uyarıcıyla ya da dikkatin farklı yöne çevrilmesiyle kolayca baskılanır. Belirtiler orta derecede olabilir; bu durum koruyucu önlemler alınmasını, davranış düzenlemesi yapılmasını gerektirir. Belirtilerin ağır olması durumunda, yaralanmaması için vakanın sürekli gözlem altında tutulması, koruyucu önlemlerin alınması gerekir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için bakınız.] için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te tipik olarak gelişen çocuklardaki basit ve karmaşık motor stereotipi için PREVALENS’ler, sırasıyla, %5-10 ve %3-4; ENTELEKTÜEL YETİYİTİMLERİ olanlardaki prevalens %4-16 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Genetik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Risk faktörleri arasında psikiyatrik bozukluklar (örn., ailede stereotipik hareket bozukluğu, nörogelişimsel bozukluk); psikososyal özellikler (örn., vakanın sosyal izolasyon, ihmal ya da psikolojik stresöre maruz kalması) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenlik Döneminde Tanısı Konan Bozukluklar/Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenliğin Diğer Bozuklukları’nda Basmakalıp Davranış Bozukluğu olarak yer alır. DSM-5’te, Nörogelişimsel Bozukluklar ana tanı kategorisi, Motor Bozukluklar türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu: F98.4). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. farmakoterapi: Tipik antipsikotikler (örn., chlorpromazine, haloperidol), antikonvülsanlar/antiepileptikler (örn., pondimin), antidepresanlar grubundan trisiklik antidepresanlar (örn., chlorpyramine), seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs; örn., fluoxetine), serotonin reseptör antagonist ve geri alım inhibitörleri (SARIs; örn., trazodone), anksiyolitikler (örn., busbirone) ve duygudurum düzenleyiciler (örn., lithium) kullanılabilir. 2. psikoterapi: Pekiştirme tarifelerinden yararlanan davranışçı teknikler; vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada destekleyici teknikler uygulanır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: gelişimsel koordinasyon bozukluğu