schizophrenia - şizofreni / skizofreni

“dementia praecox” (erken bunama) olarak adlandırılmış olan bozukluğun güncel adı, Yunancada bölünme anlamına gelen “schizein” ve zihin anlamına gelen “phrēn” kelimelerinden oluşturulmuştur. Gerçeği değerlendirme yetisinin zayıflamasını; sanrı ve varsanıların oluşmasını; düşünce, bellek ve algının bozulmasını, kişiliğin bölünmesini/parçalanmasını içerir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te yaşam boyu için PREVALENS%0.3- 0.7 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Biyolojik ve genetik faktörler ağırlıktadır. Tek yumurta ikizlerinin her ikisinde şizofreni görülme oranı %44.30’dur. Diğer risk faktörleri arasında hamilelik ve doğum sırasındaki biyolojik özellikler (örn., ileri yaşta hamile kalma, enfeksiyonlar, yetersiz beslenme, gebelik diyabeti); demografik özellikler (örn., düşük sosyoekonomik düzey); psikososyal özellikler (örn., ailedeki duygu dışavurum düzeyi, yaşam içindeki stresörler) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar’da Şizofreni olarak yer alır. DSM-5’te, Şizofreni Açılımı Kapsamında ve Psikozla Giden Diğer Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu: F20.9). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’te şizofreni alt türü yoktur. DSM-IV-TR’deki şu alt türler günümüzde de kullanılmaktadır: a. paranoid tip/paranoid şizofreni (Type I): Pozitif belirtilerle (sanrı ve varsanılar) seyreder. Negatif belirti, dağınık konuşma ve davranış ile katatoni görülmez ya da baskın değildir. b. dezorganize tip/ dezorganize şizofreni (Type II): Negatif belirtilerle seyreder. Davranış ve/veya konuşmada dağınıklık, künt veya uygunsuz duygulanım, avolisyon, aloji, anhedoni ve sosyal çekilme belirtileriyle seyreder. c. katatonik tip/ katatonik şizofreni: İleri derecede dağınık ya da katatonik davranışlar gözlenir. Bu bağlamda motor hareketsizlik (katalepsi ya da stupor), belirli bir postürü koruma, stereotipik hareketler, belirgin manerizm ya da grimas, ekolali ya da ekopraksi, aşırı motor aktivite, dağınık konuşma, mutizm, negativizm gözlenir. d. farklılaşmamış tip: Şizofrenin paranoid, dezorganize ve katatoni tanı ölçütleri tam olarak karşılanmaz. e. rezidüel tip: Belirgin A ölçütü belirtileri (sanrı, varsanı, dezorganize konuşma, ileri derecede dezorganize ya da katatonik davranış, negatif belirtiler) yoktur. Bozukluğun sürmekte olduğunu, hafif derecedeki A ölçütü belirtilerinin (örn., acayip inanışlar, olağandışı algısal yaşantılar) varlığı gösterir. Tedavi: 1. farmakoterapi: Tipik antipsikotikler (örn., chlorpromazine, haloperidol) ve atipik antipsikotikler (örn., clozapine, olanzapine, quetiapine, risperidone) kullanılır. 2. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada sosyal beceri eğitimi, uğraş terapisi, psikoeğitim ve aile eğitimi gibi destekleyici teknikler uygulanır. [Tanımlayan/açıklayan: Hebefreni olarak Çekoslavakyalı psikiyatr Arnold Pick (1891; 1851–1924), dementia praecox olarak Alman psikiyatr Emil Wilhelm Georg Magnus Kraepelin (farklı kaynaklarda 1887, 1893, 1896; 1856-1926), şizofreni olarak İsveçli psikiyatr Paul Eugen Bleuler (farklı kaynaklarda 1908, 1910, 1911; 1857-1939). bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: delüzyonel bozukluk, kısa psikotik bozukluk, şizofreniform bozukluk, şizoaffektif bozukluk, tanımlanmış diğer bir şizofreni açılımı kapsamında ve psikozla giden bozukluk, tanımlanmamış şizofreni açılımı kapsamında ve psikozla giden bozukluk