major or mild neurocognitive disorder due to traumatic brain injury - travmatik beyin hasarına bağlı majör ya da hafif nörobilişsel bozukluk / çarpmayla beyin yaralanmasına bağlı yeğin ya da ağır olmayan nörobilişsel bozukluk

beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan nörobilişsel bozukluk, hasarın yerine göre değişir. Ancak genelde tüm hasarlarda travmatik beyin hasarının hemen ardından NÖBET, görme alanı bozuklukları, koku almazlık (anozmi), hemiparezi gibi nörolojik bulgular gözlenen; giderek yakın çevre tarafından da fark edilen; klinik görüşme ve değerlendirmede belirlenen; nöropsikolojik testlerin yanında, gerekli görülen psikolojik testlerle de raporlandırılan; bilinç yitimi, posttravmatik amnezi, yönelim bozukluğu ve konfüzyon gibi nörobilişsel bozukluklar vardır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te travmatik beyin hasarı olan vakalardaki PREVALENS %2 olarak verilmektedir. Erkek ve kadınlardaki oranlar, sırasıyla %59 ve %41’dir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Beyin yapılarında hasar mekanik güçler (örn., mermi) ya da kaza (örn., darbe, çarpma, düşme, araç kazası, ateşli silah yaralanmaları, spor kazaları) sonucu oluşur. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen III’ün altındaki Delirium, Demans, Amnestik ve Diğer Kognitif Bozukluklar/Demans’ta Kafa Travmasına Bağlı Demans olarak yer alır. DSM-5’te, Nörobilişsel Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için belirtilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: Travmatik beyin hasarına bağlı a. majör nörobilişsel bozukluk: Davranış bozukluklarıyla giden (ICD-10-CM kodu: F02.81), davranış bozukluğuyla gitmeyen (ICD-10-CM kodu: F02.80), b. hafif nörobilişsel bozukluk (ICD-10-CM kodu: G31.84). Tedavi: 1. farmakoterapi: Antiepileptikler (örn., phenytoin, valproic acid, levetiracetam) kullanılır. Varsa, eşhastalanımla veya ek belirtilerle ilgili ilaç kullanılır. 2. tıbbi önlem ve müdahaleler: Fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanır. 3. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada iş ve uğraş terapisi, dil ve konuşma terapisi, yutmaya yönelik terapiler, psikososyal yaklaşımlar (örn., vakanın gereksinimleri konusunda aile eğitimi ve danışmanlığı) gibi destekleyici teknikler uygulanır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması, nörobilişsel bozukluklar