specific learning disorder - özgül öğrenme bozukluğu

kronolojik yaş, ölçülen zeka düzeyi ve alınan eğitim göz önünde bulundurulduğunda; kişinin, okuma, matematik ve/veya yazılı anlatımının beklenenin önemli ölçüde altında olmasını içerir. Davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ya da bulgular arasında a. kelime okumanın yanlış ve yavaş olması, çok çaba gerektirmesi (örn., kelimeleri yüksek sesle tek tek okurken yanlış, yavaş ve duraksayarak okuma, kelimeleri seslendirmede güçlük), b. okunanın anlamını anlama güçlüğü (örn., düzyazıyı düzgün okuyabilirken metindeki sırayı, ilişkileri, çıkarımları ya da derin anlamları kavrayamama), c. harf söyleme ve yazma bozuklukları (örn., harfler ekleme, çıkarma ya da bunların yerini değiştirme), d. yazılı anlatım bozuklukları (örn., cümle içinde birden fazla dilbilgisi ya da noktalama hatası yapma, paragraf düzenlemede güçlük, görüşlerin ve düşüncelerin yazılı anlatımının açık olmaması), e. sayı algısı, sayı bilgisi ya da aritmetik işlemler yapmada sorunlar (örn., sayıları, bunların büyüklüğünü ve ilişkilerini anlamada güçlük, yaşıtlarından farklı olarak aritmetiksel işlemleri parmak hesabı kullanarak yapma), f. sayısal akıl yürütme sorunları (örn., nicel sorunları çözmek için matematikle ilgili kavramları ya da işlemleri uygulamada güçlük) vardır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te okul çağı çocukları için PREVALENS %5-10 olarak verilmektedir. Yetişkin için prevalens yaklaşık %4 olarak tahmin edilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Risk faktörleri arasında biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., gebelik döneminde annenin sigara ve/veya alkol kullanması, doğum sırasında biyolojik ve psikolojik stresörler, erken doğum, 1.5 kg altında doğum ağırlığı, vakanın beyin yapı ve işlevlerinde farklılıklar); demografik özellikler (örn., annenin eğitim düzeyi, ailenin sosyoekonomik düzeyi, yaşanılan çevre); psikososyal özellikler (örn., ebeveyn tutumu) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenlik Döneminde Tanısı Konan Bozukluklar’da Öğrenme Bozuklukları olarak yer alır. DSM-5’te, Nörogelişimsel Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: a. okuma bozukluğu (disleksi) ile giden (ICD-10-CM kodu: F81.0): Kelime okuma, okuma hızı ve akıcılığı, okuduğunu anlamaya ilişkin bozuklukları içerir. b. yazılı anlatım bozukluğu (disgrafi) ile giden (ICD-10-CM kodu: F81.81): Harf söyleme/yazma, dilbilgisi ve noktalama işaretlerinin doğruluğu, yazılı anlatımın anlaşılabilirlik ve/veya düzeninde bozuklukları içerir. c. sayısal bozukluk (diskalkuli) ile giden (ICD-10-CM kodu: F81.2): Sayı algısı, sayılar arasındaki ilişkiler ve ilgili kurallar konusundaki bilgide, aritmetik işlemleri seri bir şekilde yapma, sayısal uslamlamada eksiklik ve bozuklukları içerir. Tedavi: 1. farmakoterapi: Bozukluğa özgü bir ilaç yoktur. Varsa, eşhastalanımla veya ek belirtilerle ilgili ilaç kullanılır. 2. özel eğitim: Okuma, yazma ve aritmetik alanında yaşanan bozuklukların yanı sıra bilişsel beceriler, motor beceriler, konuşma, dil ve kişilerarası ilişkiler gibi alanlardaki güçlüklere odaklıdır. 3. psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapiler; vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada sosyal beceri eğitimi, uğraş terapisi, psikoeğitim ve aile eğitimi gibi destekleyici teknikler uygulanır. [Tanımlayan/açıklayan: kelime körlüğü olarak Alman nörolog Adolf Kussamaul (1877; 1822-1902), disleksi olarak Alman göz doktoru Rudolf Berlin (1887; 1833-1897), öğrenme güçlüğü olarak Amerikalı psikiyatr Samuel A. Kirk (1963; 1904-1996)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: entelektüel yetiyitimleri, iletişim bozuklukları, otizm açılımı kapsamında bozukluk, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu, motor bozukluklar, tik bozuklukları, tanımlanmış diğer bir nörogelişimsel bozukluk, tanımlanmamış nörogelişimsel bozukluk