schizotypal personality disorder - şizotipal kişilik bozukluğu / şizotürü kişilik bozukluğu
erken yetişkinlik döneminde başlayıp süreklilik gösterir. Sosyal/ilişkisel ortamlarda rahatsızlık hissi, sosyal beceri eksikliği ve bu belirtilere eşlik eden bilişsel, algısal çarpıtmalar ve sıra dışı davranışları içerir. Davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ve bulgular arasında a. alınma; b. kültürle uyumlu olmayan ve davranışa yansıyan sıradışı inançlar, büyüsel nitelikteki düşünceler (örn., telepati ya da altıncı his); c. bedensel yanılsamaları da içeren sıra dışı algısal deneyimler; d. garip (bizarre) düşünce ve konuşma içeriği (örn., belirsiz, aşırı metaforik ya da ayrıntılı); e. kuşkucu veya paranoid düşünceler; f. uygunsuz veya kısıtlı duygulanım; g. garip, tuhaf, sıra dışı davranış ve/veya görünüm; h. birinci derece akrabalar dışında yakın arkadaş veya sırdaşın olmaması; i. eleştirilme kaygısından ziyade paranoid korkularla açıklanabilecek olan, tanıdıklık gelişse dahi yatışmayan şiddetli sosyal kaygı vardır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te küçük örneklemlerde elde edilmiş olan %0.6 (ABD) ve %4.6 (Norveç) PREVALENS’leri, ayrıca, bir tarama çalışmasında elde edilmiş olan %3.9 prevalensi verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Genetik risk faktörleri ağırlıklı olup yakın akrabalarda ŞİZOFRENİ ve diğer psikotik bozuklukların görülme sıklığı yüksektir. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen II’nin altındaki Kişilik Bozuklukları’nda Şizotipal Kişilik Bozukluğu olarak yer alır. DSM-5’te, Kişilik Bozuklukları ana tanı kategorisi, A Kümesi Kişilik Bozuklukları türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu: F21). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada bilişsel-davranışçı terapiler (örn., şema odaklı terapi), aile terapileri gibi destekleyici teknikler uygulanır. 2. farmakoterapi: Bozukluğa özgü bir ilaç yoktur. Eşhastalanım veya ek belirtiler varsa, bunlarla ilgili ilaç kullanılır. [Tanımlayan/açıklayan: Amerikalı psikiyatr Robert Leopold Spitzer (1970’lerin sonu; 1932-2015). Terimi "schizophrenic phenotype”ın kısaltmasından oluşturan Macar psikoanalist Sandor Rado (1956; 1890-1972)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu, sınırda kişilik bozukluğu, histriyonik kişilik bozukluğu, narsisistik kişilik bozukluğu, kaçıngan kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu, obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, tanımlanmış diğer bir kişilik bozukluğu, tanımlanmamış kişilik bozukluğu
