premature ejaculation - erken boşalma / prematür boşalma
vajinaya girmeyi izleyen dakika içinde, kişinin isteğinden önce sürekli ya da yineleyici olarak boşalmasını içerir. Davranışsal/ruhsal ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ya da bulgular a. vaka cinsel açıdan etkin hale geldikten (yaşam boyu) ya da olağan bir cinsel işlevsellik evresinden (edinsel) sonra başlayabilir, b. belli uyarıcı durumu ya da eş/partnerden bağımsız (yaygın) olarak; ya da belirli uyarıcı durumu ya da eş/partnerle (durumsal) ortaya çıkabilir, c. şiddeti açısından hafif, orta ya da ağır olabilir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te genel nüfus için PREVALENS %1-3 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Risk faktörleri arasında biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., kardiyovasküler hastalıklar, obezite, metabolik bozukluklar, ürolojik hastalık ve sorunlar); psikiyatrik bozukluklar (örn., depresyon, kaygı, iletişim problemleri); psikososyal özellikler (örn., cinsel veya duygusal istismar öyküsü) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Cinsel Bozukluklar ve Cinsel Kimlik Bozuklukları/Orgazmla İlgili Bozukluklar’da Prematür Ejakülasyon olarak yer alır. DSM-5’te, Cinsel İşlev Bozuklukları ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM: F52.4). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. farmakoterapi: Antidepresanlar grubundan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs; örn., paroxetinen, citalopram, sertraline, fluoxetine), sedatif, hipnotik ya da anksiyolitik (opioidler; örn., tramadol, codeine), fosfodiesteraz tip 5 inhibitörleri (örn., sildenafil, vardanafil, hydrochloric, tadalafil), topikal anestetikler ve testesteron replasman tedavisine ilişkin ilaçlar (örn., testosterone enanthate, propionate, cypionate, mesterolone ve testosterone undecanoate) kullanılır. 2. psikoterapi: Psikanaliz (örn., anne , baba ve çocuk arasında, cinsel sorunlara neden olduğu düşünülen çözümlenmemiş çatışmalara odaklanmada); davranışçı terapiler (cinsel davranışlara ilişkin yanlış öğrenmeleri, derin kas gevşemesi ve sistematik duyarsızlaştırma yöntemleri ile ortadan kaldırmada); bilişsel-davranışçı terapiler (işlevsel olmayan davranışlara yol açan olumsuz duygu ve düşünceleri belirlemede; işlevsel olmayan inançları, tutum ve düşünceleri değiştirmede; yönlendirilmiş mastürbasyon, hisse odaklanma ve duyarlığı sistematik olarak azaltma ve kaygı düzeyini düşürmede); Masters ve Johnson yaklaşımı (eşler/partnerler arasındaki cinsel sorunun ortaya çıkması ve sürdürülmesinde rol oynayan hatalı davranışları değiştirmeye yönelik ev ödevleri konusunda eğitim vermede) uygulanır [Tanımlayan/açıklayan: Amerikalı jinekolog William Howell Masters (1970; 1966; 1915-2001) ve Amerikalı seksolog Virginia E. Johnson (1970; 1966; 1925-2013)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması, cinsel tepki döngüsü karşılaştırınız: geç boşalma, sertleşme bozukluğu, kadında orgazm bozukluğu, kadında cinsel ilgi/uyarılma bozukluğu, cinsel organlarda-pelviste ağrı/içe girme bozukluğu, erkekte düşük cinsel istek bozukluğu, maddenin/ilacın yol açtığı cinsel işlev bozukluğu, tanımlanmış diğer bir cinsel işlev bozukluğu, tanımlanmamış cinsel işlev bozukluğu