obsessive-compulsive disorder - obsesif-kompulsif bozukluk / takıntı-zorlantı bozukluğu

obsesyon (takıntı) ve kompulsiyonun (zorlantı) tek olarak ya da birlikte görülmesini içerir. Obsesyon; zorlayıcı bir şekilde ve istenmeksizin oluşan, kaygı veya yoğun sıkıntıya neden olan, yineleyici ve sürekli düşünce, itki ve imgelerdir. Kompulsiyonlar; vakanın katı bir biçimde uyduğu, kurallarına göre yapmak zorunda hissettiği, adeta ritüel niteliğinde olan motor davranışlardan ve/veya zihinsel eylemlerden oluşur. Kompulsiyon obsesyonu baskılamak veya etkisiz hale getirmek için ortaya çıkar, ancak obsesyonla gerçekçi bir ilişkili içinde değildir. Obsesyonun en yaygın davranışsal/mental ve bedensel belirtileri/belirleyicileri ya da bulguları arasında a. hastalık, mikrop ya da pislik bulaşması; b. bir hareketi yaptığından emin olamama (örn., gaz musluğunu kapatıp kapatmadığı, kapıyı kilitleyip kilitlemediği, ütüyü prizden çekip çekmediği); c. kendine veya başkasına saldırgan davranışlarla zarar vereceğine inanma; d. ayıplanacak cinsel arzulara sahip olduğunu düşünme; e. dini ve ahlaki değerlere uygun olmayan düşüncelere sahip olduğunu düşünme. En yaygın kompulsiyon belirtileri/belirleyicileri ya da bulguları arasında temizliğe aşırı önem verme, her şeyi kontrol etme, aşırı bir düzenlilik yönündeki davranışlar; bu bağlamda, örneğin, devamlı el yıkama, sözcük yineleme, sayı sayma. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 12 ay için PREVALENS %1.2, dünyadaki prevalens %1.1-1.8 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Genetik ve fizyolojik faktörler etkilidir. Tek yumurta ikizlerinde bozukluğun görülme oranı %70-80 olup bazı beyin yapılarında (örn., orbitofrontal korteks, anterior singulat korkteks ve striatum) bozukluk görülebilir. Risk faktörleri arasında psikolojik özellikler (kişilik ve mizaç: örn., içselleştirme, nörotisizm, davranışsal ketlenme; bilişsel yanlılıklar: örn., bazı düşünceleri tabulaştırma); psikososyal özellikler (örn., erken çocuklukta fiziksel ya da cinsel taciz, travmatik yaşantılar); sağlıkla ilgili özellikler (örn., çocuklarda bazı tür enfeksiyonlar, enfeksiyon sonrası ortaya çıkan otoimmün sendrom) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Anksiyete Bozuklukları’nda Obsesif-Kompulsif Bozukluk olarak yer alır. DSM-5’te, Obsesif-Kompulsif Bozukluk ve İlişkili Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu: F42). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. farmakoterapi: Antidepresanlar grubundan seçici serotonin geri alımı inhibitörleri (SSRIs; örn., citalopram, escitalopram, fluoxetine, paroxetine, sertraline), trisiklik antidepresanlar (örn., imipramine, desipramine, amitriptyline) ve atipik antipsikotikler (örn., aripiprazole) kullanılır. 2. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada bilişsel-davranışçı terapiler, maruz bırakma terapileri veya kabul ve kararlılık terapisi gibi destekleyici teknikler uygulanır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: beden dismorfisi bozukluğu, biriktirme bozukluğu, saç yolma bozukluğu, deri yolma bozukluğu, tanımlanmış diğer bir obsesif-kompulsif ve ilişkili bozukluk, tanımlanmamış obsesif-kompulsif ve ilişkili bozukluk

Abbreviation/Symbol: OCD
Kısaltma/Sembol: OKB
Alan Adı:
  • Bozukluk ve Hastalıklar: Nöropsikiyatrik, Klinik Psikolojik
  • Bozukluk ve Hastalıklar: Tedavi

paylaşım

atıf için

Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü:
Bilgisayar Programı ve Veritabanı - www.psikolojisozlugu.com (sürüm: 5.2.0/2022)

3835