major or mild neurocognitive disorder due to HIV infection - HIV enfeksiyonuna bağlı majör ya da hafif nörobilişsel bozukluk / HIV enfeksiyonuna bağlı yeğin ya da ağır olmayan nörobilişsel bozukluk

sinsice (insidious) ve sessiz bir şekilde başlayan, yavaş bir şekilde ilerleyen; giderek yakın çevre tarafından da fark edilen; klinik görüşme ve değerlendirmede belirlenen; nöropsikolojik testlerin yanında, gerekli görülen psikolojik testlerle de raporlandırılan; süreç boyunca günlük iş ve davranışları giderek daha olumsuz şekilde etkileyen, bağımsız davranmayı giderek olanaksızlaştıran nörobilişsel bozukluk. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te majör bozukluk (demans) için PREVALENS %5, hafif bozukluk için PREVALENS %25 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: İnsan bağışıklık sistemini çökerten insan immün yetmezlik virüsünün (HIV) yol açtığı enfeksiyondan kaynaklanır. Risk faktörleri arasında psikososyal özellikler (örn., birden fazla eş/partner, korunmasız cinsel ilişki, HIV pozitif kişi ile cinsel ilişki; cinsel saldırıya maruz kalma; ortak enjektör kullanımı); biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., madde bağımlılığı, hemofili, tüberküloz, böbrek hastalıkları, kan nakli, doku nakli, bilinçsiz tıbbi müdahale); yaşam koşulları (örn., sağlık çalışanı olma, bozukluğun yüksek oranda görüldüğü bölgelerde seyahat etme, bu gibi bölgelerde yaşama) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Delirium, Demans, Amnestik ve Diğer Kognitif Bozukluklar/Demans’ta HIV Hastalığına Bağlı Demans (Eksen III) olarak yer alır. DSM-5’te, Nörobilişsel Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için belirtilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: HIV enfeksiyonuna bağlı a. majör nörobilişsel bozukluk: Davranış bozukluklarıyla giden (ICD-10-CM kodu: F02.81), davranış bozukluğuyla gitmeyen (ICD-10-CM kodu: F02.80), b. hafif nörobilişsel bozukluk (ICD-10-CM kodu: G31.84). Tedavi: 1. farmakoterapi: Antiretroviral tedavi (ART) uygulanır. Non-nükleosid reverse-transkriptaz inhibitorleri (NNRTIs; örn., efavirenz, rilpivirine, doravirine), nukleosid analog reverse transkriptaz inhibitorleri (NRTIs; örn., abacavir, emtricitabine, lamivudine), proteaz inhibitörleri (örn., atazanavir, darunavir, lopinavir, ritonavir) ve integraz inhibitörleri (örn., raltegravir, dolutegravir) kullanılır. 2. sosyal destek programları, rehabilitasyon programları bireysel psikoterapi, aile ve grup terapileri gibi destekleyici teknikler uygulanır. bakınız: DSM-5 sınıflandırması, nörobilişsel bozukluklar