major or mild frontotemporal neurocognitive disorder - majör ya da hafif frontotemporal nörobilişsel bozukluk / yeğin ya da ağır olmayan frontotemporal nörobilişsel bozukluk

sinsice (insidious) ve sessiz bir şekilde başlayan, yavaş bir şekilde ilerleyen; başlangıçta öğrenme ve bellek işlevlerinin görece korunduğu; saplantısal davranışlar, davranışları ketleme bozukluğu, hiperoralite; apati, toplumsal biliş ve ilişki eksikliği, sempati ve EŞDUYUŞ yoksunluğu; kelime bulma, nesne adlandırma, kelime anlamını kavrama gibi dil becerilerinde belirgin sorunlar oluşan; giderek yakın çevre tarafından da fark edilen; klinik görüşme ve değerlendirmede belirlenen; nöropsikolojik testlerin yanında, gerekli görülen psikolojik testlerle de raporlandırılan; süreç boyunca günlük iş ve davranışları giderek daha olumsuz şekilde etkileyen, bağımsız davranmayı giderek olanaksızlaştıran ilerleyici nörobilişsel bozukluk. [Bozukluğa ilişkin belirtileri/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te genel nüfus için PREVALENS 2–10/100,000, tüm demans vakaları içindeki oran %5 olarak verilmektedir [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Nörodejeneratif olan bozukluğun nöropatolojik bulgusu, frontotemporal (anterior temporal) bölgedeki mikrotübülle ilişkili protein (MAPT), valosin içeren protein (VCP), kromatini modifiye eden protein 2 (CHMP2B), C90RF72 geni ve TDP-43 (yani TARDP)’tür. Biyolojik ve genetik faktörler ağırlıktadır. Vakaların %40’ından fazlasında ailesel geçişlidir, %10’unda otozomal dominant kalıtım gösterir. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de bu adla geçmemektedir. DSM-5’te, Nörobilişsel Bozukluklar ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için belirtilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: Frontotemporal lobdaki bozukluğa bağlı a. olası (probable) majör nörobilişsel bozukluk: Davranış bozukluklarıyla giden (ICD-10-CM kodu: F02.81), davranış bozukluğuyla gitmeyen (ICD-10-CM kodu: F02.80), b. olabilir (possible) majör nörobilişsel bozukluk (ICD-10-CM kodu: G31.9), c. hafif nörobilişsel bozukluk (ICD-10-CM kodu: G31.84). Tedavi: 1. farmakoterapi: Asetilkolinesteraz inhibitörleri (AChEIs; örn., donepezil, rivastigmine); antidepresanlar grubundan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs; örn., citalopram, fluoxetine) ve atipik antipsikotikler (örn., risperidone, aripiprazole) kullanılır. 2. psikososyal yaklaşımlar: Vakanın gereksinimleri konusunda aileye eğitim ve danışmanlık hizmeti verilir. [Tanımlayan/ açıklayan: Alman nörolog ve psikiyatr Arnold Pick (1892)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması, nörobilişsel bozukluklar