intellectual developmental disorder - entelektüel gelişimsel bozukluk / anlıksal gelişimsel bozukluk / anlıksal yetiyitimi

kavramsal (örn., dil, okuma, yazma, matematik, muhakeme, öğrenme, bellek), sosyal (örn., ev, okul, iş ve toplum içinde iletişim, toplumsal katılım, bağımsız yaşama, EŞDUYUŞ, sosyal yargı, kişilerarası iletişim) ve günlük yaşam becerileri (örn., özbakım, mesleki beceriler, para kullanımı, telefon kullanımı, eğlenme, kendini idare etme) açılarından klinik değerlendirme ve zeka ölçümü ile raporlandırılan zihinsel eksiklik, yetersizlik ya da bozuklukları; gelişimsel ve toplumsal kültürel ölçütleri karşılayamamayı; sürekli desteğin yokluğunda ortaya çıkan uyumsal ya da işlevsel sorunları içerir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te genel nüfus için PREVALENS yaklaşık %1, şiddetli entelektüel gelişimsel bozukluk için prevalens 6/1,000 olarak verilmektedir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Genetik ve biyolojik/fizyolojik faktörler ağırlıktadır. Risk faktörleri arasında ailede zihinsel yetersizlik, genetik geçişli Down sendromu, trizomi 18, trizomi 21, Klinefelter Sendromu (XXY), Turner Sendromu (XO), frajil X sendromu, tüberoskleroz, nörofibromatozis ve fenilketonüri vardır. Diğer risk faktörleri arasında doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasındaki olaylar (örn., asfiksi, DOĞUMSAL komplikasyonlar, erken doğum, çok düşük doğum ağırlığı); bebeğin geçirdiği hastalık ve travmalar (örn., kaza, çocuk istismarı, menenjit, ensefalit); annenin biyolojik/fizyolojik/ sağlıkla ilgili özellikleri (örn., diyabet, rubella, sifilis, toksoplazma, influenza, enfeksiyon hastalıkları; gebelik sırasında sigara ve/veya alkol kullanma, bakım ve beslenme yetersizliği; gebelik yaşı) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenlik Döneminde Tanısı Konan Bozukluklar’da Mental Retardasyon olarak yer alır. DSM-5’te, Nörogelişimsel Bozukluklar ana tanı kategorisi, Entelektüel Yetiyitimleri türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.]. DSM-5’teki Alt Türler: şiddeti açısından a. hafif (ICD-10-CM kodu: F70), b. orta derecede (ICD-10-CM kodu: F71), c. ağır (ICD-10-CM kodu: F72), d. çok ağır (ICD-10-CM kodu: F73). Tedavi: 1. özel eğitim: Vakanın bilişsel becerileri, motor becerileri, konuşma, dil, kişilerarası ilişkiler ve öz bakım becerilerindeki güçlüklere odaklıdır. 2. psikoterapi. Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada sosyal beceri eğitimi, uğraş terapisi ve aile eğitimi gibi destekleyici teknikler uygulanır. 3. farmakoterapi: Düşük dozda antipsikotikler (örn., risperidone), antikonvülzanlar/antiepileptikler (örn., sodium valproate, carbamazepine), antidepresanlar grubundan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRIs; örn., fluoxetine, sertraline) ve duygudurum düzenleyicileri (örn., lithium) kullanılır.   bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: global gelişimsel gecikme, tanımlanmamış entelektüel gelişimsel bozukluk