developmental coordination disorder - gelişimsel koordinasyon bozukluğu / gelişimsel eşgüdüm bozukluğu / dispraksi
erken gelişim evresinde başlayan; performansın, kronolojik yaş ve ölçülen zeka düzeyi göz önünde bulundurulduğunda beklenenin önemli ölçüde altında olmasını içeren; oyun davranışları, akademik başarı, iş yaşamı ve genelde günlük yaşam etkinlikleri üstünde olumsuz etkilerde bulunan motor koordinasyon bozukluğunu içerir. Davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler ya da bulgular arasında a. motor koordinasyon gerektiren becerileri edinme ve uygulamadaki bozukluk; b. sakarlık (örn., nesneleri elinden düşürme, onları birbirine çarpma); c. motor yavaşlık ve motor becerilerde yetersizlik vardır. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 5-11 yaş çocukları için PREVALENS %5.0-6.0’dır. Yedi yaş çocuklarının %1.8’inde şiddetli bozukluk, %3.0’ünde olası bozukluk vardır. Erkek çocuklardaki bozukluğun kızlardakine oranı 2-7:1’dir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Biyolojik, genetik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Risk faktörleri arasında annedeki biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., 35 yaş üstündeki gebelik, 37. gebelik haftasından önce olan erken doğum ya da 32. gebelik haftasından önce çok erken doğum, gebelik döneminde annenin sigara ve/veya alkol kullanması; vakadaki biyolojik/fizyolojik/sağlıkla ilgili özellikler (örn., 1.5 kg altında doğum ağırlığı, doğum sonrası patolojik sarılık ve/veya kronik akciğer hastalığı, doğum sonrasında steroidlere maruz kalma, beyin yapı ve işlevlerinde farklılıklar, yürümenin 15 aydan sonra gerçekleşmesi) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenlik Döneminde Tanısı Konan Bozukluklar/Motor Beceriler Bozukluğu’nda Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu olarak yer alır. DSM-5’te, Nörogelişimsel Bozukluklar ana tanı kategorisi, Motor Bozukluklar türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu: F82). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: 1. farmakoterapi: Bozukluğa özgü bir ilaç yoktur. Varsa, eşhastalanımla veya ek belirtilerle ilgili ilaç kullanılır. 2. fizik tedavi: Geleneksel nöro-motor program ve yaklaşımlar (örn., motor gelişime yönelik kuvvet ve denge egzersizleri); çağdaş fizik tedavi yaklaşımları uygulanır. 3. vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada sosyal beceri eğitimi, uğraş terapisi, psikoeğitim ve aile eğitimi gibi destekleyici teknikler uygulanır. [Tanımlayan/açıklayan: Doğuştan sakarlık (congenital maladroitness) olarak İngiliz nörolog James Stansfield Collier (1900; 1870-1935), dispraksi olarak Amerikalı nöropsikiyatr Samuel Torrey Orton (1937; 1879-1948), duyusal entegrasyon bozukluğu olarak Amerikalı eğitim psikoloğu ve iş uğraş terapisti Anna Jean Ayres (1972; 1920-1988), sakar (beceriksiz) çocuk sendromu (clumsy child syndrome) olarak Avusturalyalı nörolog Sasson Gubbay (1975)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: stereotipik hareket bozukluğu
