dementia - demans / bunama
serebral hastalık, hasar ya da hasardan kaynaklanan; bellek, kişilik ve düşünme fonksiyonlarında yıkıma yol açan; sosyal veya mesleki fonksiyonların bozulmasına neden olacak miktardaki kronik bozukluk. Tanı için, bellek bozukluğunun yanında afazi, apraksi, agnozi veya yönetici işlev bozukluklarından en az birinin bulunması gerekir. Altmış beş yaştan sonra oluşan tip, geç başlangıçlı bunama; 65 yaştan önce ortaya çıkan tip, erken başlangıçlı bunama olarak sınıflandırılır. Bunama bir hastalıktır; günlük işleyişe zararlı etkisi çok daha düşük seviyede olan yaşa bağlı bellek zayıflığı ile karıştırılmamalıdır. Türleri: a. aksiyal demans (axial dementia) ortahatta (aksiyal) yer alan beyin yapılarındaki bozukluğun yol açtığı, kısa-süreli bellek kaybıyla karakterize demans. Söz konusu yapılar arasında talamus, hippokampus, forniks, mammiller cisim ve hipotalamus vardır. Aksiyal demans ile ilişkili hastalık prototipi, aksiyal amnezi olarak da adlandırılan Korsakoff sendromudur. b. alkol demansı (alcoholic dementia) yaklaşık 15-20 yıl süreyle kronik etanol kullanımından kaynaklanan bilişsel gerileme. Hastalar frontal lob hasarından kaynaklanan nöropsikolojik bozukluklar gösterir. c. AIDS demans kompleksi (AIDS dementia complex: ADC) HIV virüsünün neden olduğu nöropsikolojik fonksiyon bozuklukları. Bellek bozukluğunun dışında konsantrasyon, motor koordinasyon ve duygudurum bozuklukları da vardır. HIV demansı olarak da bilinir. d. Alzheimer tipi demans (dementia of the Alzheimer’s type: DAT) Alzheimer hastalığında oluşan demans. Günlük yaşamsal aktivitelerde azalma, bilişsel yeteneklerde bozulma, nöropsikiyatrik semptomlar ve davranış değişiklikleri ile karakterizedir. e. kortikal demans (cortical dementia) afazi, apraksi veya agnozi gibi yüksek kortikal fonksiyonların kaybı ile karakterize demans. Zihinsel bilgi işlemlemenin yavaşlamasıyla karakterize subkortikal demansın karşıtıdır. f. Lewy-cisim demansı (Lewy-body dementia) klinik açıdan Alzheimer hastalığı veya Parkinson hastalığına benzeyen Parkinson Plus sendromu. Tipik klinik tabloda Parkinsoniyen ekstrapiramidal bozukluklar, demans, delüzyon, görsel halüsinasyon, düşünme ve irdeleme bozukluğu vardır. g. multi-enfarkt demans (multi-infarct dementia) küçük serebral enfarktlar sonucu oluşan demans. h. presenil demans (presenile dementia) 60-65 yaş aralığı öncesinde (presenium) ortaya çıkan demans. i. semantik demans (semantic dementia) semantik bellekteki seçici bozuklukla karakterize demans. Özellikle temporal lobları etkileyen fokal kortikal hasardan kaynaklandığı düşünülmektedir. j. senil demans (senile dementia) genelde 60-65 yaş aralığında (senium) gelişen demans. Bu terim artık daha az kullanılmaktadır. k. subkortikal demans (subcortical dementia) bilgi işlemlemenin yavaşlaması, bellek bozuklukları, görsel-mekansal bozukluklar, duygudurum/duygulanım bozukluklarının görüldüğü demans. Ayrıca strateji üretme ve problem çözme gibi yüksek zihinsel fonksiyonlardaki bozukluklar da bulunur. Subkortikal demans örnekleri arasında Huntington hastalığı, Parkinson hastalığı, progresif supranükleer palsi ve insan immünyetmezlik virüsü (HIV) demansı yer alır. l. vasküler demans (vascular dementia) serebrovasküler hastalıktan kaynaklanan demans. bakınız: nörobilişsel bozukluklar
