other hallucinogen intoxication - başka halüsinojen intoksikasyonu / başka varsandıran esrikliği

fensiklidin dışındaki halüsinojenlerin (örn., liserjik asit dietilamid: LSD, liserjik asit amin: LSA), psilobin, dimetiltriptamin: DMT, meskalin, metilendioksiamfetamin: MDA, metilendioksimetamfetamin: MDMA) aşırı miktarlarda ve/veya uzun süreler kullanımı sırasında ya da kullanımdan kısa süre sonra ortaya çıkan bozuklukları içerir. Davranışsal/mental ve bedensel belirtiler/belirleyiciler otonom sinir sistemi bozuklukları (örn., gözbebeklerinde büyüme, taşikardi, terleme, çarpıntı, görme bulanıklığı, koordinasyon bozukluğu) ve psikiyatrik bozukluklar (örn., belirgin bunaltı veya depresyon, referans sanrılar, çıldırıyor olma korkusu, paranoid düşünceler, yargılama bozukluğu, algısal değişiklikler) ile ilgilidir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te 12 aylık PREVALENS, başka bir halüsinojen kullananlardakinin benzeridir (örn., 12-17 yaş grubu için %3.1, 18-25 grubu için %7.1, 26 ve üstü için %0.7; erkekler için %2.4, kadınlar için %1.2) denktir. [Diğer bazı epidemiyolojik bulgular için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Etiyoloji: Biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Risk faktörleri arasında demografik özellikler (12-17 yaş aralığında olma, düşük okul başarısı, okulu terk etmiş olma, bekar olma); psikososyal özellikler (örn., maddeye erişim ve onu elde etme kolaylığı, madde kullanan akran grubu içinde olma, parçalanmış aile, ebeveynlerden birinin ölümü, ebeveyn destek ve denetiminde yetersizlik, anne ve baba tarafından uygulanan disiplinde tutarsızlık, işsizlik); psikiyatrik bozukluklar (örn., kaygı bozukluğu, depresyon, dikkat eksikliği /hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu) vardır. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Madde Kullanımı ile İlişkili Bozukluklar/Halüsinojenle İlişkili Bozukluklar/ Halüsinojenin Yol Açtığı Bozukluklar’da Halüsinojen Entoksikasyonu olarak geçer. DSM-5’te, Maddeyle İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları ana tanı kategorisi, Maddeyle İlişkili Bozukluklar/Halüsinojenle İlişkili Bozukluklar türünün alt türüdür (ICD-10-CM kodu alt türler için bildirilmektedir). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-5’ e (Köroğlu, 2014) bakınız.] DSM-5’teki Alt Türler: şiddeti açısından a. hafif halüsinojen kullanım bozukluğu eştanısı (ICD-10-CM kodu: F16.129), b. orta derecede ya da ağır halüsinojen kullanım bozukluğu eştanısı (ICD-10-CM kodu: F16.229), c. halüsinojen kullanım bozukluğu eştanısı bulunmamakta (ICD-10-CM kodu: F16. 929). Tedavi: 1. farmakoterapi: Sedatif, hipnotik ya da anksiyolitik (benzodiazepinler: örn., diazepam, lorazepam) ve tipik antipsikotikler (örn., haloperidol, droperidol, chlorpromazine) kullanılır. 2. psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapiler; vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada motivasyon artırma terapisi, koşullar uygun olduğunda, istendik davranışların pekiştirilmesini içeren bağıllık yönetimi (contingency management) gibi destekleyici teknikler uygulanır.   bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: fensiklidin kullanım bozukluğu, başka bir halüsinojen kullanım bozukluğu, fensiklidin intoksikasyonu, halüsinojene bağlı kalıcı algı bozukluğu, tanımlanmamış fensiklidinle ilişkili bozukluk, tanımlanmamış halüsinojenle ilişkili bozukluk