fetishistic disorder - fetişizm bozukluğu
cansız nesneler (örn., naylon çorap, kadın iç çamaşırı, ayakkabı) veya genital olmayan beden bölgelerinden (örn., saç, ayak) sürekli bir şekilde yoğun cinsel keyif almaya, cinsel olarak uyarılmaya ya da cinsel arzu duymaya ilişkin hayalleri (fantasy), dürtü veya davranışları içerir. [Bozukluğa ilişkin belirtilerin/belirleyicilerin tam listesi ve TANI ÖLÇÜTLERİ için DSM-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Epidemiyoloji: DSM-5’te PREVALENS konusunda bilgi verilmemektedir. Etiyoloji: Başlıca risk faktörleri arasında travmatik beyin hasarı, DEMANS, EPİLEPSİ, PARALİZİ, TOURETTE BOZUKLUĞU, NÖROBİLİŞSEL BOZUKLUKLAR (örn., PARKİNSON DEMANSI) vardır. Temporal lob patolojileri özelikle kritiktir. Çevresel bir risk faktörü, 1.5-5 yaş aralığındaki öğrenme geçmişi olup klasik koşullama yoluyla fetiş nesnesinin haz tepkisiyle eşleşmesini içerir. Sınıflandırma/Tanılama: DSM-IV-TR’de, Eksen I’in altındaki Cinsel Bozukluklar ve Cinsel Kimlik Bozuklukları/Parafililer’de Fetişizm olarak yer alır. DSM-5’te, Parafili Bozuklukları ana tanı kategorisinin türüdür (ICD-10-CM kodu: F65.0). [Ana tanı kategorisi altındaki tür (type) ve alt türlerin (subtype) kapsamlı dökümü için DSM-TR-5’e (Köroğlu, 2014) bakınız.] Tedavi: Vaka fetiştik eğilimleri nedeniyle rahatsızlık hissi ve ilişkisel sorunlar yaşıyorsa, tedavi uygulanır. 1. psikoterapi: Vakanın genel uyum ve uyuncunu artırmada, bozukluğun nüks olasılığını azaltmada bilişsel-davranışçı terapiler, davranışçı terapiler (örn., gevşeme, sistematik duyarsızlaştırma, örtük duyarlılık geliştirme), problem çözme ve sosyal beceri eğitimi, destek grupları gibi destekleyici teknikler uygulanır. 2. farmakoterapi: Seçici serotonin geri alımı inhibitörleri (SSRIs; örn., fluoxetine, escitalopram) kullanılır. Cinsel dürtüleri baskılamak amacıyla testosteron düzeyini düşüren antiandrojen ilaçlar (örn., goserelin acetate, leuprolide acetate) da, vakanın onayını almak koşuluyla kullanılabilir. [Tanımlayan/açıklayan: Fransız psikolog Alfred Binet (1887; 1857-1911) ve Avrupalı seksologlar Richard von Krafft-Ebing (1886; 1840–1902), Havelock Ellis (1906; 1859-1939), Magnus Hirschfeld (1956; 1868– 1935)] bakınız: DSM-5 sınıflandırması karşılaştırınız: gözetlemecilik bozukluğu, göstermecilik bozukluğu, sürtünmecilik bozukluğu, cinsel mazoşizm bozukluğu, cinsel sadizm bozukluğu, pedofili bozukluğu, travesti bozukluğu, tanımlanmış diğer bir parafili bozukluğu, tanımlanmamış parafili bozukluğu